Cementiri Nou d’Igualada – gdzie brutalizm spotyka się z naturą
Kiedy mówimy o cmentarzach, często zachwycamy się tymi starymi zabytkowymi, wypełnionymi dziełami sztuki sepulkralnej. Tymczasem nowoczesne nekropolie również potrafią zachwycać, choć w zupełnie inny sposób.

Modernizm w sztuce nagrobnej odrzuca bogatą ornamentykę na rzecz prostoty formy, geometrycznych kształtów i minimalizmu. Zamiast zdobień pojawiają się czyste linie i symboliczne elementy, które nadają przestrzeni współczesny charakter. Przykładem takiego podejścia są cmentarze projektowane z myślą o funkcjonalności i harmonii z naturą, jak Cmentarz Leśny w Sztokholmie czy Montjuïc w Barcelonie. Podobne idee możemy znaleźć na polskim cmentarzu Północnym w Warszawie, gdzie modernistyczne założenie przestrzenne łączy funkcjonalność z estetyką minimalizmu.
Brutalizm, który odcisnął swoje piętno na architekturze powojennej, również jest widoczny na cmentarzach. Surowe, masywne formy i beton dominują w projektach takich jak Cmentarz Bohaterów II Wojny Światowej w Belgradzie czy Žale w Ljubljanie.
Pomniki i mauzolea tego okresu wywołują różne emocje – od podziwu dla ich monumentalności, przez refleksję nad trwałością, aż po kontrowersje związane z ich surowym, „nieprzyjaznym” charakterem. To właśnie te kontrasty sprawiają, że są tak intrygujące i otwarte na interpretacje.

Cementiri Nou d’Igualada, czyli Nowy Cmentarz w Igualadzie, nieopodal Barcelony łączy w sobie elementy tych dwóch stylów. Zaprojektowany przez architektów Enrica Mirallesa i Carme Pinós został zbudowany w latach 1985–1994 jako zamiennik dla starego cmentarza. Jest uznawany za jedno z najbardziej poetyckich dzieł katalońskiej architektury XX wieku.
Wyróżnia się minimalistyczną, surową estetyką i głębokim przekazem. Enric Miralles tak powiedział o swoim projekcie: „Chcieliśmy stworzyć miejsce, które w naturalny sposób wplata się w krajobraz, tak jak śmierć wplata się w życie”.
Cmentarz został zaprojektowany jako część otaczającego go naturalnego środowiska. Ścieżki,
murki i nisze układają się w kształty nawiązujące do naturalnego terenu doliny. Architekci chcieli, aby cmentarz „wzrastał” z ziemi, a nie dominował nad nią. Dlatego wiele elementów jest wtopionych w ziemię, a roślinność częściowo porasta struktury.

Ciekawostką jest, że projekt pierwotnie miał obejmować trzy główne ścieżki w kształcie litery „Z”. Ostatecznie zrealizowano tylko pierwszą z nich.
Architekci wykorzystali głównie surowy beton, co nawiązuje do stylu brutalizmu, ale z delikatniejszym, bardziej poetyckim wyrazem. Główne budowle, ściany i nisze są wykonane z betonu, który nadaje przestrzeni monumentalny i ascetyczny charakter. Ścieżki wyłożono drewnianymi belkami z recyklingu, co kontrastuje z betonowymi strukturami.
Cmentarz ma silnie zaznaczoną osiowość. Główna ścieżka prowadzi zwiedzających stopniowo w dół, do serca nekropolii. Symbolizuje to „rzekę życia” i przejście od życia do śmierci. Wędrówka w dół odbywa się między wysokimi ścianami z niszami, co podkreśla intymność i refleksyjny charakter przestrzeni. Nisze grobowe są minimalistyczne i zorganizowane w powtarzalne bloki. Rytm prostokątnych nisz, rozmieszczonych w ścianach, nadaje miejscu surową harmonię. Surowa, geometryczna bryła kaplicy wpisuje się w resztę założenia, unikając ornamentyki i skupiając się na prostocie form.

Cementiri Nou d’Igualada to wybitny przykład poetyckiego brutalizmu, który przekracza standardowe rozumienie tego stylu. Beton, choć surowy, jest tu użyty z niezwykłą wrażliwością, aby podkreślić znaczenie krajobrazu i ludzkiego doświadczenia. Cmentarz opowiada historię życia, śmierci i pamięci. Architekci stworzyli miejsce, które nie tylko służy pochówkowi, ale też prowokuje do zadumy nad istotą życia.
Nekropolia została doceniona nie tylko przez znawców sztuki. Rząd Hiszpanii uznał park za Dobro Kultury o Znaczeniu Narodowym i wyznaczył wokół niego strefę ochronną.
Cmentarze zawsze odzwierciedlały ducha swoich czasów – od bogato zdobionych nekropolii barokowych po współczesne, minimalistyczne przestrzenie, które kładą nacisk na harmonię z naturą i intymność przeżywania żałoby. Cementiri Nou d’Igualada przypomina, że cmentarze to nie tylko miejsca pochówku, ale także przestrzenie, które uczą nas, jak żyć w zgodzie z naturą, historią i własnymi wspomnieniami.